Tục kiêng quét nhà và lễ vật cúng mùng 1 Tết

Sáng mùng 1 Tết là buổi sáng đầu tiên trong năm, vì thế việc sửa soạn mâm cúng trong ngày này rất cần thiết và quan trọng. Trong ba ngày Tết, người Việt cũng kiêng quét nhà.

Cúng tất niên của một gia đình Hà Nội. Ảnh: Anh Tuấn

"Có thờ có thiêng, có kiêng có lành" là câu cửa miệng của người Việt. Việc kiêng kỵ để mong an lành được thực hiện nhiều vào dịp lễ, Tết.

Trong Nghi lễ vòng đời người, nhóm tác giả PGS Lê Trung Vũ, Lê Huỳnh Lý, tiến sĩ Nguyễn Hồng Dương, Lưu Kiếm Thanh, Hồ Tường viết: "Tục này là do ở trong Sưu thần ký có chuyện người lái buôn tên là Âu Minh đi qua hồ Thanh Thảo. Thủy thần cho một con hầu tên là Như Nguyệt, đem về nhà vài năm thì giàu to. Đến sau, một hôm, nhân ngày mùng một Tết, đánh nó, nó chui vào đống rác mà biến mất, từ đó nhà chàng kia lại nghèo đi. Bởi thế ta theo tục Tàu, kiêng không dám hốt rác trong mấy ngày Tết. Tuy nhiên, hiện người ta chỉ còn kiêng đến hết ngày mùng 1 thì thôi".

Dân gian cho rằng, nếu quét nhà trong 3 ngày đầu năm, cả năm gia đình sẽ nghèo túng, khánh kiệt, thần tài sẽ đi mất, tiền bạc không đến được với gia đình và mang lại điềm xấu, không may mắn. Do vậy, ngày 30 Tết, dù bận rộn đến đâu mọi người cũng phải dọn dẹp nhà cửa, không vứt rác bừa bãi.

Ở Nam Bộ, sau khi quét dọn, người ta thường cất hết chổi. Ngày Tết bị mất chổi có nghĩa là năm đó nhà sẽ bị trộm vào vét sạch của cải. Ở nông thôn, nhà nào cũng rắc vôi bột ở bốn góc vườn ngày Tết, rồi vẽ mũi tên hướng ra cổng để xua đuổi ma quỷ.

Cúng mùng 1 Tết

Sáng mùng 1 Tết là buổi sáng đầu tiên trong năm, vì thế việc sửa soạn mâm cúng trong ngày này rất cần thiết và quan trọng.

Các gia đình đều làm cỗ cúng gia tiên, cúng Thổ công, Táo quân… Ngoài ra còn có nhà còn dựng hai cây mía cạnh bàn thờ để làm gậy cho ông vãi. Sau đó, cả nhà chúc tụng lẫn nhau, đi thăm hỏi chúc Tết bà con, hàng xóm láng giềng.

Theo cuốn Tín ngưỡng Việt Nam của Toan Ánh, cúng ngày mùng 1 Tết cũng giống như cúng gia tiên. Vật phẩm gồm mâm ngũ quả, hương hoa, giấy tiền vàng mã, đèn nến, trầu cau, rượu, trà, bánh chưng (hoặc bánh tét). Cỗ mặn hoặc chay với đầy đủ các món ăn ngày Tết, được chế biến thơm ngon, tinh khiết, bày biện đầy đặn, trang nghiêm.

Sau khi chủ gia đình khấn lễ xong, các thành viên trong gia đình lần lượt theo thứ tự tới chấp lễ trước bàn thờ hay mâm cúng.

Khi cúng gia tiên, tiền bạc, vàng mã phải để nguyên và đốt nhang đèn suốt ba ngày Tết cho đến lễ hóa vàng ngày mùng 3.

Văn khấn mẫu cúng gia tiên Tết Bính Thân

Nước CHXHCN Việt Nam, năm Bính Thân (tên gọi của năm theo âm lịch) ngày mùng một tháng Giêng, tiết xuân.

Nay con giữ việc phụng thờ tên là… (họ tên người khấn), quán tại xã… huyện… tỉnh…, hiện nay toàn gia cư trú tại…. Đồng gia quyến cúi đầu trăm bái.

Kính cẩn có hương đèn, vàng bạc, hoa quả, cỗ bàn, rượu nước, trầu cau cùng mọi phẩm vật dâng lên.

Kính mời các cụ họ… kỵ, cụ, ông bà, cha mẹ, chú bác, anh em, cô dì, chị, em cùng về chứng giám.

Dám mong

Tiên tổ bảo hộ gia đình, từ già đến trẻ, hạnh phúc an khang, không tai vạn sự hanh thông, người tăng, vật vượng.

Thượng hưởng.

Văn khấn tổ tiên mồng 1 Tết

Nam mô A Di Đà Phật (3 lần)

Kính lạy:

Đức Đương Lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật.

Các cụ tổ khảo, tổ tỷ, bá thúc huynh đệ, cô dì tỷ muội, đường thượng tiên linh các hương hồn nội tộc, ngoại tộc.

Nay theo Tuế luật , Âm Dương vận hành tới tuần Nguyên đán, mùng một đầu xuân mưa móc thấm nhuần, đón mừng năm mới. Con cháu tưởng niệm ân đức tổ tiên, như trời cao biển rộng , khôn đem tấc cỏ báo ba xuân. Do đó chúng con cùng toàn thể con cháu trong nhà sửa sang lễ vật , oản quả hương hoa kính dâng lên trước án.

Kính mời các cụ cao tằng tổ khảo, cao tằng tổ tỷ, bá thúc đệ huynh, cô dì tỷ muội, nam nữ tử tôn nội ngoại. Cúi xin thương xót con cháu, linh thiêng giáng về linh sàng, hâm hưởng lễ vật. Phù hộ độ trì cho con cháu năm mới an khang, mọi bề thuận lợi, sự nghiệp hanh thông. Bốn mùa không hạn ách nào xâm, tám tiết có điềm lành tiếp ứng. Tín chủ lại mời: các vị vong linh, tiền chủ, hậu chủ ở trong đất này cùng về hâm hưởng.

Dãi tấm lòng thành cúi xin chứng giám.

Cẩn cáo.